Առաջին համաշխարհային պատերազմ
Առաջին համաշխարհային պատերազմը (հուլիսի 28, 1914 — նոյեմբերի 11, 1918) ռազմական հակամարտություն էր, որում ներգրավված էին 38 երկրներ Եվրոպայի երկու պետությունների կոալիցիաների միջև, մարտերը տարածվեցին նաև Մերձավոր Արևելքում, Աֆրիկայում և Ասիայի որոշ մասերում:
Պատերազմի պատճառները
Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատճառները բարդ էին և բազմազան։ Դրանք ներառում են.
Ազգայնականություն և միլիտարիզմ. 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին Եվրոպայում սրվեցին ազգայնական տրամադրությունները, ինչը հանգեցրեց պետությունների ռազմականացման աճին։
Կայսերական հավակնություններ. Եվրոպական առաջատար տերությունները ձգտում էին ընդլայնել իրենց գաղութային ունեցվածքը։
Միութենական համակարգ. Եվրոպայում ձևավորվեց դաշինքների համակարգ, որը հանգեցրեց տեղական բախման, որն արագ վերաճեց համաշխարհային պատերազմի:
Պատերազմի առաջընթացը
Պատերազմը սկսվեց 1914 թվականի հուլիսի 28-ին, երբ Ավստրո-Հունգարիան պատերազմ հայտարարեց Սերբիայի դեմ։ Շաբաթների ընթացքում այլ եվրոպական տերություններ միացան հակամարտությանը: Արդյունքում, 1914 թվականի օգոստոսի սկզբին, պետությունների երկու կոալիցիաներ մտան պատերազմի մեջ.
Անտանտ (Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Սերբիա, Ռուսաստան, Իտալիա, Հունաստան, Պորտուգալիա, Ռումինիա և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ)
Կենտրոնական տերություններ (Գերմանիա, Ավստրո-Հունգարիա, Թուրքիա և Բուլղարիա)
Հիմնական մարտերը տեղի են ունեցել Եվրոպայում, Մերձավոր Արևելքում և Աֆրիկայում։ Եվրոպայում պատերազմը ձգձգվեց և տեղի ունեցավ հիմնականում Արևմտյան ճակատում։ Այստեղ տեղի են ունեցել խրամատային մարտեր, որոնք հանգեցրել են հսկայական զոհերի։ Արևելյան ճակատում պատերազմն ավելի հոսուն էր, բայց նույնիսկ այստեղ մարտերը կատաղի էին։
Պատերազմը ծավալվել է նաև Մերձավոր Արևելքում և Աֆրիկայում։ 1917 թվականին Բրիտանիան գրավեց Պաղեստինը և Իրաքը, իսկ Ֆրանսիան՝ Մարոկկոն և Թունիսը։
Պատերազմի արդյունքները
Առաջին համաշխարհային պատերազմն ավարտվեց 1918 թվականի նոյեմբերի 11-ին՝ Կոմպիենյան զինադադարի ստորագրմամբ։ Զինադադարի պայմաններով Գերմանիան և նրա դաշնակիցները կապիտուլյացիայի ենթարկվեցին։
Պատերազմը աղետալի հետևանքներ ունեցավ Եվրոպայի համար։ Այն հանգեցրեց մոտ 10 միլիոն մարդու մահվան, տնտեսության և ենթակառուցվածքների կործանմանը և չորս կայսրությունների՝ գերմանական, ավստրո-հունգարական, օսմանյան և ռուսական փլուզմանը:
Պատերազմի ազդեցությունն աշխարհի վրա
Առաջին համաշխարհային պատերազմը մեծ ազդեցություն ունեցավ աշխարհի զարգացման վրա։ Դա հանգեցրեց Ազգերի լիգայի ստեղծմանը, որը պետք է կանխեր ապագա պատերազմները։ Սակայն Ազգերի լիգան չկարողացավ կանխել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, որը սկսվեց 22 տարի անց։
Պատերազմը նաև նպաստեց նոր տեխնոլոգիաների զարգացմանը, ինչպիսիք են տանկերը, ինքնաթիռները և քիմիական նյութերը: Այս տեխնոլոգիաները լայնորեն կիրառվեցին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում:
Առաջին համաշխարհային պատերազմը շրջադարձային էր մարդկության պատմության մեջ։ Այն հանգեցրեց աշխարհում հիմնարար փոփոխությունների և ազդեց բոլոր հետագա իրադարձությունների վրա: